Ketose en de schildklier

In de herhaling omdat er nog steeds veel vragen over komen: ketose en schildklierproblemen.

In de Keto Podcast leg ik stap voor stap uit wat een ketogeen dieet is. Je leert op die manier de termen kennen, gaat de werking begrijpen en leert de waarde inzien van het ketogene proces en de voeding die daar bij hoort. Dit artikel hoort bij aflevering 22 van De Keto Podcast. Het is tevens een vervolg op een eerder blogartikel wat ik over dit onderwerp schreef.
  
Er bestaan nog veel misverstanden over of een ketogeen dieet wel of geen goed idee is voor de schildklier, en dan vooral als het gaat om een te trage of te snelle schildklier. In dit artikel ga ik daarom in op het effect van een ketogeen dieet op de schildklier.

Wat is de schildklier eigenlijk?

De schildklier is een klein orgaan dat zich bevindt aan de voorkant van de hals, recht boven het kuiltje in de hals. Het heeft de vorm van een vlinder en de grootte van een kleine appel. Het is de regelcentrale voor de stofwisseling in alle cellen in het lichaam. De schildklier produceert twee soorten hormonen:

1. tri-joodthrionine (T3)
2. thyroxine (T4)

Deze hormonen zijn bijna identiek maar T3 bevat 3 jodiumatomen en T4 heeft er 4.

T3 is het actieve schildklierhormoon. Het stimuleert de cellen in groei en celdeling en regelt de verbranding zodat de organen zoals het hart, de longen en de spieren de juiste temperatuur behouden. Dit gebeurt o.a. door bruin vetweefsel.

T4 is een inactief reservehormoon wat omgezet kan worden in T3 als dat nodig is. Het grootste deel van T3 en T4 is gebonden aan eiwitten. Dat wat we meten in het bloed is het vrije T3 en T4.

Als er genoeg schildklierhormoon is, dan is er genoeg “toestemming” om iets uit te voeren. De schildklier is hiermee dé meester-regelaar van de stofwisseling. Het heeft daardoor invloed op alles wat te maken heeft met:

1. eetlust
2. spijsvertering
3. darmperistaltiek
4. temperatuurregulatie
5. hartslag, de bloeddruk
6. voortplantingsorganen- en systemen
7. cognitie
8. mentaal welzijn

 Om goed te functioneren heeft schildklier ook drie mineralen nodig:

1. jodium
2. zink
3. selenium

Maar er zijn nog meer factoren die invloed kunnen hebben op de werking van de schildklier. Een voorbeeld daarvan is je calorie inname: als je minder calorieën binnenkrijgt dan je verbruikt, wat bijdraagt aan gewichtsverlies, dan kan dat een signaal zijn aan de schildklier om langzamer te gaan werken zodat het lichaam spaarzamer gaat verbranden.

Het lichaam interpreteert die lagere calorie inname als een teken van hongersnood, en gaat in de zogenaamde spaarstand. Het is dan ook niet verstandig om langdurig de calorieën te beperken in een poging om af te vallen. Het kan juist averechts werken door de lagere schildklierwerking.

Hoe werkt de schildklier bij een ketogeen dieet?

Bij een ketogeen dieet, waarbij de calorie-inname níet beperkt hoeft te worden, zien we toch vaak een afname van het actieve schildklierhormoon T3 in het bloed. In dit geval, zelfs wanneer er volop energie is en het lichaamsgewicht stabiel is, kan een lagere koolhydraatinname, of de aanwezigheid van ketonen, zorgen voor die lagere T3 waardes.

Je zou dan de snelle conclusie kunnen trekken dat deze afname van T3 te wijten is aan de beperking van de koolhydraten en dat daardoor de schildklier trager gaat werken. Er wordt daarom zelfs geadviseerd om niet minder dan 100 gr koolhydraten per dag te eten om de schildklier niet in gevaar te brengen. Ook het advies om low carb af te wisselen met high carb om de schildklierfunctie optimaal te houden hoor je dan vaak.

Maar er is een andere verklaring mogelijk voor de veranderingen in de T3-waardes bij een ketogeen voedingspatroon met een stabiel gewicht:

Het lichaam wordt gevoeliger voor het hormoon, vooral wanneer je in nutritionele ketose bent gedurende langere tijd. De cellen hebben daardoor minder T3 nodig om te functioneren. Anders gezegd, het lichaam optimaliseert de schildklier-hormoonhuishouding waardoor minder T3 nodig is, waardoor er minder T4 geproduceerd hoeft te worden en de druk op de schildklier omlaag kan. De omzetting van T4 naar T3 kan dan ook omlaag.

Is dit plausibel?

We weten dat een gezond ketogeen voedingspatroon de gevoeligheid voor het hormoon insuline verbetert. En we weten dat dit ook gebeurt met het hormoon leptine, waardoor je meer verzadiging ervaart. Waarom zou dit dan niet niet gebeuren met de gevoeligheid voor andere hormonen?

Alle huidige gezondheidsadviezen en alle waardes die we hanteren zijn gebaseerd op mensen die voornamelijk glucose verbranden als brandstof. Er is nog maar heel weinig bekend over de verschillen met mensen die vetverbranders zijn, of die lang of vaak in ketose zijn. Deze optimalisering van de vele systemen in het lichaam vraagt dus om een andere interpretatie van bepaalde labwaardes. Met andere woorden:

Je kunt een vetverbrander niet 1-op-1 vergelijken met een glucoseverbrander!

Wat we ook niet weten, is of de gezonde labwaardes die we nu toekennen aan glucoseverbranders daadwerkelijk de optimale menselijke waardes zijn. Dit roept vragen op:

1. Kan het zijn dat wij al decennia uitgaan van het beeld van niet optimaal functionerende mensen die alleen maar glucose verbranden?
2. Zou het misschien kunnen zijn dat de lagere waardes juist optimaal zijn voor iemand die vet-adapted is, of keto-adapted?
3. Zijn lagere schildlklierwaardes juist een kenmerk, en niet een alarmbel, van een ketogeen dieet?

Daar is regulier gezien geen antwoord op. Mijn advies is dan ook om je niet te blind te staren op de labwaardes bij iemand die vetverbrander is. Zijn er te lage schildklierwaardes gemeten? Kijk dan ook naar hoe die persoon zich voelt? Kan zij (want het zijn meestal vrouwen) de lichaamstemperatuur goed reguleren, is ze energiek, kan ze op gewicht blijven, heeft ze mooi haar en stevige nagels. Zo ja, dan zou ik me niet direct zorgen maken om de schildklier.

Het is wel goed om te beseffen dat als je start met koolhydraatbeperking of een ketogeen voedingspatroon, dat je metabolisme een paar weken de tijd nodig heeft om zich aan te passen. Het kan wel 8 tot 12 weken duren voordat je keto-adapted begint te raken en in sommige gevallen zelfs langer.

Deze adaptatie onderbreek je als je ineens meer koolhydraten gaat eten dus je zult de eerste weken volledig voor de strikte koolhydraatbeperking moeten gaan.   Doorlopend in en uit ketose gaan voorkomt optimale adaptatie. Sterker nog, het kan zelfs extra belastend zijn voor de schildklier en hindert ook de andere positieve effecten van ketose, zoals afname van inflammatie en oxidatieve stress.

Als een low carb dieet echt een negatief effect zou hebben op de schildklier, dan zou inmiddels al bij vele mensen een trage schildklier vastgesteld zijn.

Maar onthoud wel dat de reactie van het lichaam op een ander dieet kan verschillen van persoon tot persoon. En het kan dus inderdaad voorkomen dat iemand wél reageert met een verslechtering van de schildklierwerking.

Hoe weet je wanneer dat zo is?

Er zijn in de afgelopen jaren meerdere studies gedaan naar langdurige ketogene en koolhydraatbeperkte diëten. Deze studies waren dan wel niet gericht op het opsporen van een trage schildklier maar plotselinge hypo’s zijn natuurlijk moeilijk te missen en deze zouden dan ook zeker gemeld zijn als bijwerking.

Verder is het zo dat er nog veel ongediagnosticeerde gevallen van een trage schildklier zijn, zoals onontdekte Hashimoto. Als men dan ketogeen gaat eten om meer energie te krijgen en zich vervolgens helemaal niet fitter gaat voelen, worden er bloedtesten gedaan. Dan kan het zijn dat er afwijkende schildklierwaardes gevonden worden die mogelijk al bestonden vòòr de verandering van dieet.

Tot nu toe is er dus weinig reden om te denken dat koolhydraatbeperking in verband gebracht kan worden met een slechtere schildklierfunctie.

Heb je nu toch te maken met een langzamere schildklier, of vermoed je dat te hebben, laat dan eerst altijd de juiste én volledige bloedwaardes testen. Daarvoor heb je nodig:

1. TSH
2. T4
3. T3
4. rT3
5. antistoffen

Dit kan niet altijd via de huisarts geprikt worden, maar wil je dit toch laten doen, ga dan op zoek naar een goede orthomoleculair therapeut die ervaring heeft met het interpreteren van schildklierwaardes.

En nu we het toch over bloedwaardes hebben, tot nu toe hebben we het alleen gehad over een mogelijke verlaging van T3 na het starten met een ketogeen dieet maar het is belangrijk om ook te kijken naar TSH en T4. Als de cellen daadwerkelijk T3 tekort zouden komen, dan zou je ook verwachten dat TSH stijgt. Dit hormoon stimuleert de schildklier om meer T3 en T4 te maken. Zie je T3 dalen, maar TSH niet stijgen dan geven de cellen waarschijnlijk niet aan dat ze in nood zijn. En voel je je daarbij prima, dan is er geen reden tot paniek.

Uit onderzoeken blijkt ook dat in de eerste weken na het starten met een ketogeen dieet het hormoon T3 dan wel daalde, maar dat TSH niet toenam, en dat T4 slechts licht daalde. Als de cellen echt zaten te springen om T3, dan zou je ook een hogere TSH en T4 verwachten. En dat werd bij de meeste proefpersonen niet waargenomen.

Het is dus een logische gedachte dat de lichaamscellen tevreden zijn met de hoeveelheid T3 die ze krijgen, terwijl wij lagere waardes meten. Een behandelaar moet daarom ook altijd kijken naar hoe iemand eruit ziet en hoe energiek iemand is. Zit er een blakende energieke persoon voor je met lagere T3-waardes, dan is dat waarschijnlijk niet een probleem.

Hoe zit het met een te snelle schildklier?

Tot nu toe heb ik vooral gesproken over een te trage schildklier en de doorgaans gunstige werking van een ketogeen dieet. Kan een ketogeen dieet dan ook gunstig zijn voor een te snelle schildklier?

Hier is veel minder over bekend, maar het lijkt het proberen waard. We weten nu dat T3-waardes kunnen dalen binnen een paar weken na de start van een ketogeen dieet. En dat is goed nieuws voor mensen met een te snelle schildklier en te hoge schildklierwaardes.

Er zijn ook goede resultaten bekend van het AIP-paleo protocol bij hyperthyreoidie, en een ketogeen dieet kan net een stapje verder gaan.

Ook hier is het belangrijk om niet zelf te gaan experimenteren maar op zoek te gaan naar iemand die je hier op een goede manier bij kan begeleiden.

Het belang van gezonde vetten

Bij een ketogeen dieet is de kwaliteit van de vetten in je voeding van groot belang. Als je een ketogeen dieet goed doet, dan bevat je voeding weinig omega-6 vetzuren. Van deze vetzuren is bekend dat ze ontstekingsreacties in het lichaam bevorderen. Dit kan bijdragen aan het ontstaan van schildklierproblemen.

Vermijd daarom altijd plantaardige oliën zoals zonnebloemolie, koolzaadolie en andere oliën die van zaden zijn gemaakt. Kies liever voor vetten zoals roomboter, ghee, kokosolie en olijfolie. Als je een ketogeen dieet goed doet, dan werkt dit ontstekingsremmend wat juist weer een gezonde schildklier mogelijk maakt. Let dus goed op de kwaliteit van de vetten, maar ook van alle andere voeding.

En hoe zit het dan met sport?

Heb je een te trage schildklier en ga je vaak naar de sportschool om intensief te trainen? Doe het dan liever wat rustiger aan. Zowel fysieke als emotionele stress zorgen ervoor dat het inactieve schildklierhormoon T4 wordt omgezet in rT3, Reverse T3. Dit doet het tegenovergestelde van T3: het verlaagt het metabolisme en slaat energie op.

Je snapt dat als je je lichaam wilt laten wennen aan omgaan met minder koolhydraten en je daarbij doe ook nog eens 3x per week aan Crossfit doet, dat je systeem denkt dat het in een hongersnood en een oorlog tegelijk is beland. Dit draagt uiteraard niet bij aan een rustige aanpassing aan een ketogene leefstijl. Zorg voor meer ontspanning en ga op zoek naar een minder intensieve manier van trainen.

Tot slot

Heb je te maken met schildklierproblemen ga dan niet zelf experimenteren. Zoek hulp bij een arts of orthomoleculair therapeut die je kan begeleiden. Wil je ontdekken wat een ketogeen dieet voor jou kan doen? Kijk op de pagina bij keto professionals, of stuur mij een e-mail en ik kijk welke professional geschikt is voor jouw hulpvraag.

Ben je zelf een gezondheidsprofessional? En wil je ook jouw klanten hiermee gaan begeleiden? Wil je ze kunnen helpen om een ketogene leefstijl aan te leren? Of wil je een ketogeen dieet kunnen toepassen als therapie? Kijk dan eens bij de geaccrediteerde opleidingen. 

Ketogeen Instituut Nederland heeft inmiddels ruim 150 professionals opgeleid in Nederland en België. En natuurlijk stoppen we hier niet: we gaan door voor nog meer ketoprofessionals die nog meer mensen kunnen helpen naar een gezonder, energieker en slanker leven. Dat is mijn missie!

 Wil je meer weten? Heb je vragen? Stuur me een berichtje en je hoort snel van mij.