Verminder pijn met een ketogeen dieet

Pijn

PIJN: "Een onaangename sensorische of emotionele ervaring verbonden met werkelijke of potentiële weefselbeschadiging." Het beschermt tegen lichamelijke schade, maar waarom zijn er dan mensen met overgevoeligheid (of ongevoeligheid) voor pijnprikkels? En waardoor ontstaat chronische pijn? Heb jij als gezondheidsprofessional klanten met chronische pijnklachten? Of heb je er zelf mee te maken? Lees in dit artikel hoe een ketogeen dieet kan helpen de pijn te verminderen.

Men spreekt van chronische pijn als de pijn aanhoudend of terugkerend is. Het kan de kwaliteit van leven flink verminderen. En dat niet alleen, het draagt ook bij aan angststoornissen en depressieve gevoelens. Patiënten met chronische pijn krijgen vaak allerlei medicijnen om de pijn te dempen, meestal met vervelende bijwerkingen. Uit onderzoek blijkt dat vetzuren en ketonen een interessant effect hebben op pijn.

Soorten chronische pijn

De meeste chronische pijnklachten zijn te verdelen in twee soorten:

Ontstekingspijn. Deze pijn ontstaat door weefselschade in bijvoorbeeld hand, arm, organen. Dit zorgt voor voortdurende prikkeling van de pijnreceptoren. Het zenuwstelsel geeft deze pijnprikkels door aan de hersenen. Denk aan reuma, chronische darmontsteking, pancreatitis of rugpijn.Deze soort pijn kan redelijk goed behandeld worden met pijnstillers, maar die dienen dan wel op regelmatige basis ingenomen te worden, met mogelijke bijwerkingen en risico op verslaving.

Neuropatische pijn wordt veroorzaakt door beschadiging van het zenuwstelsel. Dit kan komen door een verwonding waarbij schade is ontstaan aan zenuwweefsel. Het kan ook worden veroorzaakt door een ziekte zoals diabetes, Multiple Sclerose, CVS, HIV, na een hersenbloeding of na chemotherapie. De pijn wordt veelal ervaren als tintelingen, brandend en prikkend gevoel, pijnscheuten of steken. Het komt spontaan en onregelmatig voor, maar ook voortdurend en zeurend. Ook een aanraking of beweging kan de pijn uitlokken. Constante of regelmatige pijn is beperkend en maakt het moeilijk om er mentaal mee om te gaan. Bestrijding met medicatie is niet effectief. Vaak is een ander soort behandeling nodig om de pijn te verlichten, zoals anti-epileptica, anti-depressiva of neurostimulatie.

En bestaat ook een soort pijn waar geen schade bij voor lijkt te komen door verwonding of ziekte. Dat is bijvoorbeeld het geval bij fibromyalgie, migraine of spanningshoofdpijn. Deze pijn is moeilijk te behandelen met medicatie en kan zeer frustrerend en belemmerend zijn.

Werk samen met je lijf

In een zoektocht naar andere manieren om pijn te bestrijden is men gaan kijken naar metabole mechanismes in het lichaam die een link hebben met pijnprikkels en pijnbeleving. Zo vond men bijvoorbeeld dat een paar dagen vasten al een verschil maakte. Het verbeterde pijnscores bij artrose en fibromyalgie, een effect wat 1-2 weken aanhield na beëindiging van het vasten. Nu is vasten niet een methode die je lang kunt blijven vol houden. Dus werd er gezocht naar een manier van voeding waarbij calorieën beperkt konden worden. Een ketogeen dieet wat rijk is aan eiwitten en goede vetten, en beperkt in koolhydraten, bootst het effect van vasten na. Door het hogere verzadigingsgevoel is het ook minder moeilijk om de calorieën lager te houden.

Effecten van een ketogeen dieet

Een ketogeen dieet blijkt op een aantal manieren effect te hebben op chronische pijn. Ik zal een paar van deze manieren bespreken.

Gewichtsverlies

Wanneer iemand begint met ketogene voeding, dan is een van de eerste resultaten dat het lichaamsgewicht afneemt. Dit zorgt voor minder belasting het lichaam, vooral van de gewrichten, wat al kan bijdragen aan afname van pijn.

Vetzuren

Over het algemeen is een ketogeen dieet rijker aan meervoudig onverzadigde vetten (MOV) dan een standaard Westers voedingspatroon. Het blijkt dat deze vetten als agonist (activator) werken op PPAR. PPAR is een receptor die betrokken is bij de pijnzin (nociceptie). Wanneer deze receptoren geactiveerd worden, dan wordt de pijn verminderd, zowel ontstekingspijn als neuropatische pijn.

Sommige meervoudige onverzadigde vetzuren blokkeren pijn door activatie van de warmtegevoelige “transcient receptor potential vanilloid-1” (TRPV1), ook wel de capsaïscine receptor genoemd. Deze receptor komt voor op de pijnzenuwen en speelt een rol bij de verwerking van pijnprikkels. Wanneer deze actief is, neemt de gevoeligheid voor pijnprikkels af.

Misschien heb je wel eens gehoord van capsaïcine crème of pleisters? Deze worden voorgeschreven bij zenuwpijn, reumatische pijn, artrose en chronische jeuk. Capsaïcine is de stof die rode pepers zo heet maakt. Wanneer dit met een crème of pleister op de huid aangebracht wordt, maakt het de huid gevoelloos en remt de pijnprikkels. Nadeel is echter dat het middel zelf ook irriterend werkt en een branderige, rode huid kan veroorzaken. Hier moet je even doorheen want na een week of twee verdwijnt de reactie. Een voedingspatroon wat rijk is aan meervoudig onverzadigde vetzuren kan pijn van binnenuit verlichten zonder branderige en pijnlijke plekken.

Een tweede effect van vetten in voeding is de activatie van receptor GPR40 door vrije lange keten vetzuren. Hierdoor wordt zowel ontstekingspijn als neuropatische pijn verminderd. Bij Westerse vetrijke voedingspatronen wegen de pijnstillende effecten door GPR40-activatie niet op tegen de pro-inflammatoire werking van de voeding. Dit komt mede door gebruik van ontstekingsbevorderende plantaardige oliën, zoals zonnebloemolie.

Ketonen

Ketonen die vrijkomen bij vasten, calorierestrictie en ketogene voeding kunnen pijn verlichten via verschillende mechanismes:

1. Ketonen remmen het NLRP3 inflammasoom. Dit is een soort schakelmechanisme wat bij activatie een reactie van het immuunsysteem oproept. Hierdoor ontstaat een ontstekingsreactie die kan bijdragen een verhoogde pijnbeleving. Remming van dit schakelmechanisme heeft dus nut bij de behandeling van chronische pijn.
2. Verhoging van ketonen in het lichaam zorgt voor meer aanmaak van energie (ATP). Dit draagt bij aan herstel van de energiebalans wat onrustige en pijnlijke (zenuw)weefsels helpt genezen.
3. Behandeling met ketonen reguleert glutamaat en zijn receptoren, GABA en zijn receptoren en kaliumkanalen. Deze neurotransmitters, receptoren en kanaaltjes zijn allen betrokken bij de regulering van prikkeloverdracht. Glutamaat verhoogt prikkeloverdracht, en GABA verlaagt het. Een voortdurende hoge prikkeloverdracht en activering van de glutamaatreceptor en de NMDA-receptor doet pijn ontstaan of toenemen. De kaliumkanalen zijn betrokken bij het vuurgedrag van de neuronen die de pijninformatie doorgeven naar het brein. Sluiting van die kanalen verhoogt de gevoeligheid van pijnreceptoren wat een rol speelt bij chronische pijn. Een ketogeen dieet optimaliseert werking van de kaliumkanalen. Tevens zorgt het voor een betere balans tussen glutamaat en GABA waardoor minder overprikkeling plaatsvindt.
4. Insulineresistentie speelt een rol in verhoging van ontstekingsreacties en de daarmee gepaard gaande pijnprikkels. Door koolhydraatarme voeding, wat een ketogeen dieet ook is, wordt insulineresistentie snel verlaagd wat een gunstige werking heeft op het immuunsysteem en de ontstekingsreacties vermindert.
5. Bij mensen die een ketogene leefstijl volgen is er minder sprake van oxidatieve schade wat zorgt voor minder schade aan cellen en weefsels in het lichaam. Hierdoor wordt het immuunsysteem minder geactiveerd. Ook dit is een factor in vermindering van pijnprikkels.
6. Een ketogeen dieet zorgt voor toename van adenosine in het lichaam wat een anti-inflammatoire werking heeft en daarmee pijn vermindert.

Dit zijn de voornaamste werkingsmechanismes die beïnvloed worden door een ketogeen dieet en daarmee zorgen voor afname van chronische pijn. Let wel dat het langer duurt voordat het pijnstillende effect merkbaar is. De bloedsuikerspiegel verlagen en in ketose raken kan binnen een paar dagen, de metabole effecten op het pijngevoel hebben meer tijd nodig.

Exogene ketonen

Er zijn ketonen supplementen op de markt waarmee snel een verhoging van de concentratie ketonen bereikt kan worden. Ideaal, zou je denken, dan hoef je al die moeite met zo’n dieet niet te doen. Tijdelijk suppleren met ketonen kan een oplossing zijn om snel in ketose te komen. Maar als je niets verandert aan je voeding, dan zul je voor lange tijd dit moeten blijven innemen, een paar keer per dag zelfs. Je mist ook de effecten van de vetzuren die je zou binnenkrijgen met ketogene voeding. Wat je wel zou kunnen doen is een kickstart maken naar ketose met deze ketonendrankjes en tegelijkertijd je voeding aanpassen tot ketogeen. Na korte tijd zul je dan kunnen stoppen met de supplementen. Op die manier zou je er voordeel van kunnen hebben. Echter, als je een gezond en goed samengesteld ketogeen dieet start, kun je ook binnen een paar dagen in ketose zijn. De keuze is aan jou natuurlijk.

Pijn, je kunt er wat aan doen

Bottomline van dit artikel is dat het mogelijk is om door middel van voeding en leefstijl chronische pijnklachten te verminderen. Daar waar medicijnen niet altijd goed werken en bijwerkingen hebben, is deze manier van pijnbestrijding onschadelijk. Sterker nog, het is juist gezond. Met een ketogeen dieet verbetert de gezondheid sterk en dat is een grote factor in het oplossen van de pijn. Het is zeker de moeite waard om je klanten met chronische pijnklachten een ketogeen dieet te laten volgen.

Wil je hier meer over leren? De cursus Ketogene Therapie biedt je alle ins en outs van ketogene diëten als therapie bij verschillende ziektebeelden. Meer informatie is te vinden op de website.

Heb je na het lezen van dit artikel nog vragen? Neem gerust contact op.

Bronnen:

"Ketogenic Diet and Metabolic Therapies" - Susan A. Masino

Masino, S.A. and Ruskin, D.N. Ketogenic Diet and Pain. J. Child Neurol., 2013, doi: 10.1177/0883073813487595 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4124736/