Koolhydraatarm is geen ketogeen

De laatste tijd valt het me op mensen zeggen dat ze niet in ketose komen terwijl ze toch zo goed koolhydraatarm eten. Ze eten geen brood, pasta, rijst en andere granen, ook suikers, snoep en chips worden opzij gezet... en toch geen ketose. Tijd om eens een paar punten op een rij te zetten.

Ketogeen of niet?

Carla is enthousiast begonnen aan het Keto Leefstijl Programma, heeft de Keto Leefstijl Lijsten altijd bij zich en weet precies wat er op de Rode Lijsten staat en wat op de Groene. Ze voert alles consequent op Myfitnesspal in, met tegenzin... dat wel, want het is een heel gedoe. Ze zorgt dat ze niet te veel calorieën eet dus ze zou nu toch wel eens in ketose moeten zijn en moeten gaan afvallen. "Het werkt gewoon niet bij mij, ook al niet!", zegt ze tegen me tijdens het consult. Als ik verder vraag bekent ze dat ze wel een paar keer is gaan uiteten en geen weerstand kon bieden aan de gebakken aardappels en het dessert. Maar daarna was ze weer goed verder gegaan maar nog steeds zonder resultaat. Ik vraag nog wat verder en het blijkt dat haar koolhydraatinname te hoog is. Het schommelt tussen de 40 en 100 gram per dag. Dat is sowieso dé reden dat iemand niet in ketose komt. "Maar ik zit wel netjes binnen de calorieën, hoor.", reageert Carla. 

Ik bestudeer haar voeding nog eens goed en zie dat niet alleen de koolhydraten te hoog zijn, maar dat de vetten en eiwitten juist te laag zijn. Op deze manier is het wel een koolhydraatarm dieet, maar zeker geen ketogeen dieet. Ik merk vaker dat er misverstanden bestaan over het verschil tussen deze twee varianten die wel op elkaar lijken, maar uiteindelijk totaal verschillend zijn. En het gaat zeker niet over calorieën tellen.

Koolhydraatarm

De voedingsrichtlijnen raden een dagelijkse hoeveelheid koolhydraten aan van 250 gram. Een voedingspatroon met 150 gram koolhydraten per dag is in feite al een koolhydraatarm dieet. Het Paleo dieet bijvoorbeeld is ook koolhydraatarm (maar niet ketogeen) omdat er nog zetmeelrijke groenten, fruit en natuurlijke zoetstoffen zoals honing, agavestroop en kokosbloesemsuiker gebruikt kan worden. Ik schreef er al eens dit artikel over.

Met deze manier van eten kan je ook veel bereiken zoals gewichtsverlies, meer energie en minder gezondheidsklachten. Niks mis mee dus. Maar wil je een blijvende verandering in je gezondheid bereiken waar je jaren plezier van hebt, dan is het ketogeen dieet de betere keuze. Hoe zit dat dan precies? Bij een koolhydraatdieet eet je minder koolhydraten waardoor je minder vocht vast gaat houden. Dit levert al snel een gewichtsverlies van 3 kilo op. Ook heb je minder last van schommelingen in je bloedsuikerspiegel als wanneer je 250 gram koolhydraten per dag zou eten. Je gaat ook al wat vet verbranden als de voorraad glucose in je lichaam op raakt. Zeker als je daarbij ook nog aan intermittent fasting doet. En je zal ook wel wat ketonen aan gaan maken, want dat is een bijverschijnsel van vet verbranden. Maar omdat de maaltijden nog aardig wat koolhydraten opleveren zal het lichaam niet vetten blijven verbranden. Ook de ketonen worden niet benut en weer uitgescheiden. Waarom zou het al die moeite doen als er lekker snel suikers verbrand kunnen worden?

Ketose

Het doel van een ketogeen voedingspatroon is dat je in ketose komt. Ketose is een stofwisselingstoestand waarbij door gebrek aan koolhydraten er vetten afgebroken worden voor brandstof. Daarbij komen ketonen vrij als bijproduct van die vetverbranding. Ketonen zijn ook een goede bron van energie voor het brein, spierweefsels en diverse organen. Om dit te bereiken moet je dus heel weinig koolhydraten eten om de cellen te dwingen over te schakelen naar vetverbranding. Echter, elk achterdeurtje wat naar glucoseverbranding leidt zal aangegrepen worden om uit de vetverbranding te schieten. Glucose verbranden is lekker makkelijk en snel, en we zijn het zo gewend. Het lichaam zal weer even in training moeten om effectief vetten te leren verbranden. En daarna moet het ook nog leren om met ketonen om te gaan. Deze stappen heten vetadaptatie en keto-adaptatie en kunnen tussen de 6-12 weken duren. Dit ga je echter niet bereiken als je tijdens dit proces cheatdays of koolhydraatuurtjes hebt. Vooral in het begin van de keto-adaptatie kan je dan weer bijna van voor af aan beginnen. Na keto-adaptatie kan je sneller terugschakelen naar ketose.

Om deze switch in stofwisseling te bereiken moet je het lichaam geen keuze geven en aansturen op vetverbranding. Dit kan alleen als je maximaal 30 gram koolhydraten per dag eet. Even een voorbeeld: een banaan is al zo'n 30 gram koolhydraten per dag. Die moet voorlopig van het menu. Je kan nog wel pompoen of zoete aardappel eten, maar slechts een eetlepel per dag. Een half handje bessen of frambrozen kan ook nog wel, maar niet als je die dag ook al zetmeelrijke groenten eet of een schaal Griekse yoghurt. Je zit heel snel over de grens van 30 gram heen. Dus, zal je je energie en voldoening ergens anders vandaan moeten halen: vetten en eiwitten.

Ten eerste de eiwitten. Wat is de benodigde dagelijkse hoeveelheid? Ga uit van minimaal 1,2 gram (maximaal 2 gram) eiwitten per kilo van je gezonde lichaamsgewicht. Stel dat je gezonde gewicht 70 kilo is dan reken je uit: 70 x 1,2 = 84 gram eiwitten per dag... minimaal. Met een ons kip eten ben je er nog lang niet, dat levert slechts zo'n 23 gram eiwitten op. Van eiwitten kan je best veel van eten dus honger lijden hoeft niet. Voeg aan elke maaltijd (een tussendoortje is geen maaltijd) 1 à 2 eetlepels gezond vet toe: olijfolie, roomboter, ghee, kokosolie, gesmolten vet. Als je dit volgt dan zul je zien dat je al snel niet meer taalt naar tussendoortjes, dat je niet meer de hele dag aan eten denkt of dat je maag rammelt. De verzadiging is zo groot dat je vanzelf minder gaat eten en daardoor minder calorieën nuttigt.

Keto-adaptatie

Na de overschakelperiode die mogelijk symptomen van de zogenoemde ketogriep met zich meebrengt, kun je snel in de urine meten dat je ketonen produceert. Maar dan ben je er nog niet. Ketose zal je ongeveer 6 weken achter elkaar moeten volhouden om keto-adapted te worden. Bij de een duurt dit korter en bij de ander tot wel 8 of zelfs 12 weken. Waarom is deze adaptatie zo belangrijk en hoe weet je dat je adapted bent? Je ziet na een paar weken dat de ketosticks minder donker verkleuren. Dit betekent niet dat je het ketogeen dieet niet goed doet, maar dat je lichaam minder ketonen uitscheidt en gaat gebruiken. Ter controle zou je een vingerprikje kunnen doen om te zien of de ketonen wel in het bloed aanwezig zijn. De ketonen worden nu in het lichaam gebruikt voor allerlei doeleinden. Wat je er vooral van merkt is een fijne en stabiele energie in je hoofd; je bent vrolijker, energieker, scherper en langer actief. Ook fysiek merk je dat activiteiten makkelijker gaan, dat je een stuk vlotter de trap neemt bijvoorbeeld. Als je eenmaal goed in ketose bent, dan kan je ook minder vetten gaan eten als je van je eigen vetvoorraad af wilt. Je gaat dan je lichaamsvetten verbranden en kunt makkelijk een maaltijd overslaan. Wil je liever op gewicht blijven of aankomen, dan blijf je meer vetten gebruiken.

Maar, dat is nog niet alles. Het allerinteressantste aan ketonen is dat ze de communicatie met het immuunsysteem en het DNA beïnvloeden waardoor ziektebeelden geremd kunnen worden of zelfs afnemen.

Duurzaam

Het fijne is dat als je eenmaal keto-adapted bent, je lichaam veel gemakkelijker kan switchen tussen vetverbranding en glucoseverbranding. Heb je een gelegenheid waarbij je eens meer koolhydraten wilt eten, dan glip je wel uit ketose, maar je bent er ook zo weer in als je weer stopt met koolhydraten eten. En wie denkt dat je je dan af en toe vol kan proppen met suiker zal raar opkijken. Je zit veel sneller vol dan vroeger waardoor je minder van zult eten. Extra winst dus! De kans dat je deze leefstijl lange tijd gaat volgen is groot. Zeker als je je veel beter voelt en mooie resultaten hebt gehaald, dan wil je echt niet meer terug naar 250 gram koolhydraten per dag... en je lijf wil het ook niet meer.

Resultaat

Een paar van deze gezondheidsresultaten kun je in beperkte mate wel bereiken met een koolhydraatarm dieet. Zie het als een stap in de goede richting. Maar het echte en duurzame resultaat behaal je pas met een ketogeen dieet. En die resultaten kan je alleen krijgen als je keto-adapted bent en de ketonen echt gaat gebruiken. Dat lukt niet met een koolhydraatarm dieet. Dat is dus het grote en superbelangrijke verschil tussen koolhydraatarm en ketogeen.

Carla is haar koolhydraatinname gaan beperken tot 30 gram per dag en eet meer eiwitten en vetten. "Geen honger meer, lekker veel energie en geen trek in tussendoortjes!", meldt ze drie weken later. "De eerste pondjes en centimeters zijn er al af en ik ben ook al in ketose. Wat een verschil met hoe ik me eerst voelde."